Η λέξη παχυσαρκία είναι σύνθεση των λέξεων παχύς και σάρκα. Παχυσαρκία είναι η κλινική κατάσταση στην οποία η υπερβολική αποθήκευση λίπους μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία του ατόμου. Σύμφωνα με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) ως παχύσαρκοι χαρακτηρίζονται τα άτομα με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 30. Κατά μέσο όρο, οι παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη δαπάνη ενέργειας από λεπτότερους, λόγω της ενέργειας που απαιτείται για να διατηρηθεί μια αυξημένη μάζα σώματος.

Αιτιολογία

• Το πάχος βασίζεται στη λειτουργία του ερπετικού εγκεφάλου, στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, Ο ερπετικός εγκέφαλος, όταν αισθάνεται κίνδυνο, μπαίνει στη διαδικασία φυγής ή επίθεσης (flight or fight). Τότε παύει να μεταβολίζει την τροφή, αλλά την αποθηκεύει σε λίπος και τρώει όσο το δυνατό περισσότερο για να έχει περισσότερη ενέργεια για να ξεπεράσει τον κίνδυνο.
• Ο υποθυρεοειδισμός είναι η πρώτη αιτία που πάνω από το 50% των γυναικών έχουν βάρος παραπάνω από το κανονικό
• Τα γονίδιά
• Το χρόνιο συναισθηματικό στρες διεγείρει τον εγκέφαλο, ο οποίος εκκρίνει ορμόνες, που με τη σειρά τους δημιουργούν βάρος γύρω από την κοιλιά, κάτι πολύ βλαβερό για την υγεία μας.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ο προσδιορισμός της παχυσαρκίας γίνεται μέσω του Δείκτη Μάζας Σώματος, ο οποίος προκύπτει αν διαιρέσουμε το σωματικό βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα).

Ορμονικοί παράγοντες

Παρά την αρχική αισιοδοξία (με την ανακάλυψη της λεπτίνης που θεωρήθηκε ορμόνη «κλειδί» για την παχυσαρκία), πολύ σπάνια η παχυσαρκία οφείλεται σε έλλειψη λεπτίνης. Ενδιαφέρον έχει η σχέση των δύο ορμονών της λεπτίνης και της ινσουλίνης. Τόσο η λεπτίνη όσο και η ινσουλίνη αναστέλλουν την πρόσληψη της τροφής. Έχει προταθεί επίσης ότι η αυξημένη συγκέντρωση ινσουλίνης μπορεί να είναι η αρχική αιτία της παχυσαρκίας, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι στους περισσότερους ανθρώπους η παχυσαρκία και η αντίσταση στην ινσουλίνη συνυπάρχουν.

Γονιδιακοί παράγοντες

Παχυσαρκία μπορούν να προκαλέσουν διάφορες γενετικές διαταραχές σε γονίδια που καθορίζουν την όρεξη και το μεταβολισμό. Έως το 2006 είχαν βρεθεί 41 τέτοιοι γονιδιακοί τύποι, οι οποίοι σε κατάλληλο περιβάλλον οδηγούν σε παχυσαρκία.

Επιπτώσεις στην υγεία

Η παχυσαρκία αυξάνει την πιθανότητα νόσησης από διάφορες ασθένειες, ιδιαίτερα των καρδιακών παθήσεων και του διαβήτη τύπου 2.

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2

Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι η συσσώρευση σωματικού λίπους στο πάγκρεας εμποδίζει την παραγωγή ινσουλίνη, προκαλώντας διαβήτη τύπου 2. Όταν αυτό το λίπος αφαιρείται, αποκαθίσταται η κανονική λειτουργία του οργάνου. Ωστόσο, επειδή στις έρευνες έως τώρα χρησιμοποιείται ένα ακραίο διατροφικό πλάνο, καθίσταται αναγκαία η ελεγχόμενη εφαρμογή του και η διερεύνηση ευκολότερων μεθόδων αδυνατίσματος με μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Άλλες επιπτώσεις

Επίσης, η παχυσαρκία προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή κατά τον ύπνο, συνδέεται με ορισμένους τύπους καρκίνου και αυξάνει την πιθανότητα νόσησης από οστεοαρθρίτιδα.

Κλάδος της Ιατρικής	Κλινική διάγνωση	Κλάδος της Ιατρικής	Κλινική διάγνωση
Γαστρεντερολογία	γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση[8][9] λιπώδης ηπατική νόσος[8] χολολιθίαση (πέτρες στη χολή)[8]	Δερματολογία	ραγάδες[10] μελανίζουσα ακάνθωση[10] λεμφοίδημα[10] κυτταρίτιδα[10] δασυτριχισμός[10] παράτριμμα (καντιντίαση)[11]
Ενδοκρινολογίακαι Αναπαραγωγική Ιατρική	σακχαρώδης διαβήτης[8] σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών[8] διαταρραχές εμμήνου ρύσης[8] στειρότητα[8][12] επιπλοκές κατά την κύηση[8][12] γενετικές ανωμαλίες[8] ενδομήτριος θάνατος εμβρύου[12]	Καρδιολογία	στεφανιαία νόσος (ισχαιμική καρδιοπάθεια):[13]στηθάγχη και έμφραγμα του μυοκαρδίου καρδιακή ανεπάρκεια[8] αρτηριακή υπέρταση[8] δυσλιπιδαιμία[8] εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση και πνευμονική εμβολή[14]
Νευρολογία	εγκεφαλικό επεισόδιο[8] παραισθητική μηραλγία[15] ημικρανίες[16] σύνδρομο καρπιαίου σωλήνος[17] άνοια[18] ιδιοπαθής ενδοκράνια υπέρταση (καλοήθης ενδοκράνια υπέρταση, ψευδοόγκος εγκεφάλου)[19] σκλήρυνση κατά πλάκας[20]	Ογκολογία[21]	καρκίνος του στήθους, των ωοθηκών του οισοφάγου, του παχέος εντέρου του ήπατος, του παγκρέατος της χοληδόχου κύστεως, του στομάχου του ενδομητρίου, του τραχήλου της μήτρας του προστάτη, του νεφρού λέμφωμα non-Hodgkin, πολλαπλό μυέλωμα
Ουρολογία και Νεφρολογία	στυτική δυσλειτουργία[22] ακράτεια ούρων[23] χρόνια νεφρική ανεπάρκεια[24] υπογοναδισμός[25] κρυμμένο πέος[26]	Πνευμονολογία	αποφρακτική άπνοια ύπνου[8][27] σύνδρομο παχυσαρκίας-υποαερισμού (σύνδρομο Pickwickian, obesity hypoventilation syndrome) [8][27] άσθμα[8][27] αυξημένες επιπλοκές κατά τη γενική αναισθησία[8][28]
Ρευματολογία και Ορθοπεδική	ουρική αρθρίτιδα (ποδάγρα) [29] κινητική δυσκολία[30] οστεοαρθρίτιδα[8] οσφυαλγία[31]	Ψυχιατρική	κατάθλιψη σε γυναίκες[8] κοινωνικός στιγματισμός[8]

 

 

Επιπλοκές

 

Η σοβαρή παχυσαρκία ενέχει κινδύνους για την υγεία καθώς παρουσιάζει επιπλοκές. Η συσσώρευση λίπους γύρω από την κοιλιά, η οποία παρατηρείται συνήθως στους άνδρες, προκαλεί πολύ συχνά εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αρτηριοσκλήρυνση κλπ. Αντίθετα, η συσσώρευση λίπους στους μηρούς και τους γλουτούς, η οποία παρατηρείται συνήθως στις γυναίκες, προκαλεί κυρίως αγγειακά προβλήματα από τα κάτω άκρα, όπως φλεβική ανεπάρκεια κάτω άκρων (κιρσούς) κλπ.

 

Παρακάτω φαίνονται οι κυριότερες επιπλοκές της παχυσαρκίας.

• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, 61%
• ·Καρκίνος ενδομητρίου, 34%
• Χολολιθίαση, 30%
• Οστεοαρθρίτιδα, 24%
• Αρτηριακή υπέρταση, 17%
• Στεφανιαία νόσος, 17%
• Καρκίνος μαστού, 11%
• Καρκίνος παχέως εντέρου, 11%

Στην καρδιά και τα αγγεία:

α. αρρυθμίες
β. υπόταση
γ. μυοκαρδιοπάθειες

Στο αιμοποιητικό σύστημα:

α. σιδηροπενική αναιμία
β. σπάνια μεγαλοβλαστική αναιμία

Στο γαστρεντερικό σύστημα:

α. εκκολπομάτωση παχέως εντέρου
β. χολολιθίαση
γ. δυσκοιλιότητα και αποτέλεσμα αυτής ραγάδες πρωκτού - αιμορροΐδες
δ. βλάβες ηπατικού κυττάρου
ε. οισοφαγίτιδες ατροφικού τύπου

Στο ενδοκρινικό σύστημα:

α. αμηνόρροια
β. υπογεννητισμός στους άνδρες
γ. μείωση των επιπέδων της τριιωδοθυρονίνης

Στο Νευρικό σύστημα:

α. κατάθλιψη
β. ψυχογενής ανορεξία
γ. μονονευρίτιδες και πολυνευρίτιδες

Στο Μυϊκό σύστημα:

α. απώλεια μυϊκού ιστού
β. κήλες, διαφραγματοκήλη

Στα οστά και τις αρθρώσεις:

α. ουρική αρθρίτιδα
β. οστεοπόρωση και οστεομαλακία
γ. καθυστέρηση ανάπτυξης

 

Στο δέρμα και το τριχωτό κεφαλής:

α. τριχόπτωση
β. χαλάρωση δέρματος και υποδόριου ιστού
γ. ραγάδες δέρματος

Πρόληψη

 

Οι διατροφικοί χειρισμοί συνιστούν το σημαντικότερο μέρος της προσπάθειας απώλειας βάρους, καθώς περιλαμβάνουν εκτός από διαιτολόγιο χαμηλής ενεργειακής πρόσληψης και συμβουλές για τους κανόνες διατροφής (π.χ. αριθμός γευμάτων, μέγεθος γευμάτων, συχνότητα γευμάτων, κλπ):

 

1. Τρώτε πάντοτε καθιστοί στο τραπέζι
2. Τρώτε πρωινό κάθε μέρα
3. Τρώτε σε ατμόσφαιρα ηρεμίας και συντροφικότητας
4. Τρώτε αργά. Μην καταβροχθίζετε γρήγορα τα γεύματα σας
5. Αποφεύγετε να βλέπετε τηλεόραση ταυτόχρονα με τα γεύματα
6. Οργανώστε τα γεύματα ανά τακτά σταθερά διαστήματα
7. Προτιμάτε τρόπους μαγειρέματος χωρίς πολλά λιπαρά
8. Αποφεύγετε τα πολλά αεριούχα αναψυκτικά
9. Τρώτε «μεσογειακά», δηλαδή προτιμάτε λαδερά φαγητά, λαχανικά, όσπρια, σούπες, ψωμί
10. Προετοιμάζετε το κολατσιό των παιδιών στο σχολείο από το σπίτι ώστε να αποφεύγουν τα «έτοιμα»  παρασκευάσματα του κυλικείου
11. Τρώτε συχνά ψάρι
12. Τρώτε άφθονα φρέσκα λαχανικά, κυρίως εποχής
13. Τρώτε φρούτα είναι σύμμαχοι της υγείας
14. Προτιμάτε το ψωμί ολικής άλεσης στα γεύματά σας
15. Πίνετε πολύ νερό κάθε μέρα
16. Αποφεύγετε τα σκληρά ποτά (λικέρ, κοκτέιλ), καταναλώνετε με μέτρο το κρασί
17. Αποφεύγετε τη ζάχαρη και όλα τα προϊόντα που την περιέχουν
18. Προτιμάτε το ελαιόλαδο στα φαγητά σας, κατά προτίμηση ωμό.

Θνησιμότητα

Ευρωπαϊκές και αμερικανικές έρευνες μεγάλης κλίμακας έδειξαν ότι άτομα με ΔΜΣ 20–25 kg/m2 εμφανίζουν τις μικρότερες πιθανότητες θανάτου ανάμεσα σε μη καπνιστές, και με 24–27 kg/m2 αντίστοιχα ανάμεσα σε καπνιστές. Σε γυναίκες με ΔΜΣ άνω του 32 παρατηρείται διπλάσια συχνότητα θανάτων σε διάστημα 16 χρόνων. Θεωρείται ότι η παχυσαρκία στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ευθύνεται για 111.909 με 365.000 θανάτους το χρόνο ενώ ένα εκατομμύριο θάνατοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση (7.7%) αποδίδονται στο υπερβολικό πάχος. Κατά μέσο όρο, η παχυσαρκία μειώνει τον προσδόκιμο χρόνο ζωής κατά έξι με εφτά χρόνια: ΔΜΣ 30–35 μειώνει τον προσδόκιμο χρόνο ζωής κατά δύο με τέσσερα χρόνια, ενώ οι κλινικά παχύσαρκοι ασθενείς (ΔΜΣ > 40) έχουν μειωμένο προσδόκιμο χρόνο ζωής έως και 10 χρόνια.

Ιστορία

Το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της ανθρωπότητας, το ανθρώπινο είδος ήταν αντιμέτωπο με συνθήκες έλλειψης τροφής, με αποτέλεσμα η παχυσαρκία ιστορικά να θεωρείται σημείο πλούτου και ευημερίας.

Οι Αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που αναγνώρισαν την παχυσαρκία ως πάθηση. Ο Ιπποκράτης στα γραπτά του παρατηρεί ότι οι παχύσαρκοι είχαν αυξημένες πιθανότητες θανάτου και ότι η παχυσαρκία είναι αιτία εμφάνισης άλλων ασθενειών. Ο Ινδός χειρουργός Σουσρούτα (6ος π.Χ αιώνας) συχέτισε την παχυσαρκία με το διαβήτη και τις καρδιοπάθειες. Η εμφάνισή της ήταν συχνή ανάμεσα σε κατόχους υψηλών αξιωμάτων στην Ευρώπη το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, όπως και σε αρχαίους πολιτισμούς της Ανατολικής Ασίας.

Ο Άγγλος νεκροθάφτης και πρώην παχύσαρκος Ουίλιαμ Μπάντινγκ κατέγραψε τις εμπειρίες του στο αδυνάτισμα στο πρώτο βιβλίο εμπορικής δίαιτας. Σε αυτό πρότεινε μία δίαιτα βασισμένη σε χαμηλά ποσοστά υδατανθράκων, την οποία του είχε συστήσει ο γιατρός του ως θεραπεία για τη βαρυκοΐα, παρατηρώντας ότι το υπερβολικό λίπος έφραζε τις ευσταχιανές σάλπιγγες.

Κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση η παχυσαρκία θεωρούνταν συχνά σημάδι πλούτου, και ήταν κοινό φαινόμενο ανάμεσα στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα.

Η σύγχρονη επιδημία παχυσαρκίας

Τα τελευταία χρόνια η παχυσαρκία βρίσκεται ανάμεσα στις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Με την αυξανόμενη επικράτησή της σε ενήλικες και παιδιά οι αρχές τη θεωρούν ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα, με διαστάσεις επιδημίας. Η παχυσαρκία στιγματίζει μεγάλο μέρος του σύγχρονου κόσμου (κυρίως στον δυτικό κόσμο), αν και θεωρούνταν ευρέως ως ένα σύμβολο του πλούτου και της γονιμότητας άλλες φορές στην ιστορία, και εξακολουθεί να είναι σε ορισμένα μέρη του κόσμου.

Αν και οι περισσότεροι ασθενείς κυριεύονται από αίσθημα προσωπικής ευθύνης για το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν, επιστήμονες θεωρούν πως τα αίτια του συνιστούν βαθύτεροι πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες. Η αυξανόμενη φτώχεια και επακόλουθη πείνα, ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες, οδηγεί όλο και περισσότερους ανθρώπους να προσπαθούν να χορτάσουν με φτηνά επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και διατροφολόγους δημιουργούν και εντείνουν το πρόβλημα. Τη δεκαετία του 1980 η παχυσαρκία αφαιρέθηκε από το Εγχειρίδιο διάγνωσης και στατιστικών πνευματικών διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης, καθώς θεωρήθηκε ότι οι κύριοι λόγοι εμφάνισής της δεν σχετίζονται με την ψυχολογία και την ψυχιατρική.

Παράλληλα, οι κυβερνήσεις των περισσότερων κρατών στον τομέα της διατροφής ταλανίζονται από διαφθορά και εμφανίζονται να υποκύπτουν στις πιέσεις μεγάλων εταιριών διατροφικών προϊόντων και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα υπάρχει αδυναμία αυτόνομης λήψης αποδοτικών μέτρων ελέγχου των τροφίμων, πρόληψης και αντιμετώπισης, λόγω της εφαρμογής κοινών αποφάσεων από αρμόδιους διακρατικούς φορείς, π.χ. Codex Alimentarius.

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, οι αντιλήψεις των ανθρώπων για το ιδανικό σώμα δεν ταυτίζονται απαραίτητα με τις αντιλήψεις για υγιές σώμα, με διαφοροποιήσεις που πρωτοεμφανίζονται περίπου στις αρχές του 20ου αιώνα μ.Χ. Από το 1920 και ύστερα προβάλλονται ως ιδανικότερες όλο και πιο μικρές αναλογίες. Το γεγονός αντικατοπτρίζεται στο διαγωνισμό ομορφιάς Miss America, όπου, ενώ το ύψος των διαγωνιζομένων αυξήθηκε κατά 2% από το 1922 ως το 1999, το βάρος τους μειώθηκε κατά 12%. Ωστόσο, οι αντιλήψεις των ανθρώπων σχετικά με το ιατρικά μη επιβλαβές βάρος, άλλαξαν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στη Βρετανία το βάρος στο οποίο οι άνθρωποι θεωρούν εαυτούς υπέρβαρους ήταν σημαντικά μεγαλύτερο το 2007 σε σχέση με το 1999. [53] Αυτές οι αλλαγές πιστεύεται ότι οφείλονται στην αύξηση του αριθμού ανθρώπων που πάσχουν από παχυσαρκία, η οποία οδηγεί σε αλλαγές αντιλήψεων για τις φυσικές αναλογίες και αυξημένη αποδοχή του πλεονάζοντος βάρους ως φυσιολογικό.

Θεραπεία

Η θεραπεία της παχυσαρκίας δεν είναι ούτε εύκολη ούτε απλή. Και φυσικά δεν σημαίνει απλά και μόνο τη λήψη ενός φαρμάκου. Η σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση συνεπάγεται τη συμμετοχή διαιτολόγου, ψυχολόγου, παθολόγου και πολύ συχνά και χειρούργου.  Για τη σωστή θεραπεία απαιτείται: α. Ψυχολογική υποστήριξη  β. Διαίτα και τροποποίηση της συμπεριφοράς. Σε ιατρικό επίπεδο χρησιμοποιούνται διάφοροι τρόποι για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, ωστόσο, χωρίς να υπάρχει πάντα επιτυχία. Ανάμεσα στις ιατρικές μεθόδους που ακολουθούνται για τη μείωση του σωματικού λίπους συμπεριλαμβάνονται ειδικές δίαιτες, σωματική άσκηση, φαρμακευτική αγωγή και χειρουργικές επεμβάσεις.

Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε, να δείχνουμε κατανόηση και υποστήριξη στους ασθενείς, ώστε να ενισχύεται η συμμόρφωση τους. Άλλες χρήσιμες τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς περιλαμβάνουν τον αυτοέλεγχο (στρατηγικές αντιμετώπισης, τεχνικές χαλάρωσης, φαρμακευτική θεραπεία), λύση των προβλημάτων (αντιμετώπιση της έντονης πείνας), τεχνικές ενίσχυσης (ικανοποίηση από την επίτευξη των στόχων), επανακαθορισμός στόχων (αλλαγή των μη ρεαλιστικών στόχων και βελτίωση της εικόνας του ατόμου) και κοινωνική υποστήριξη (θετική ενίσχυση).

Δίαιτα

 

Απώλεια βάρους κατά μέσο όρο με υποθερμιδικές δίαιτες (ανάλυση 80 κλινικών  ερευνών με δείγμα 26.455 άτομα) και θεωρητική απώλεια σύμφωνα με τον ισχυρισμό των υποθερμιδικών διαιτών.

Η δίαιτα που ακολουθεί ο ασθενής έχει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της ασθένειας, ωστόσο στην επιστημονική κοινότητα υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με τις αρχές στις οποίες πρέπει να βασίζεται η διαμόρφωση του διαιτολογίου ενός ασθενή. Οι δίαιτες που έχουν κατά καιρούς προταθεί, ανάλογα με την προσέγγιση που ακολουθούν, εντάσσονται συνήθως σε μία ή περισσότερες από τις παρακάτω κατηγορίες:

• δίαιτες με χαμηλά ποσοστά λιπαρών
• δίαιτες με χαμηλά ποσοστά υδατανθράκων
• δίαιτες υγρών
• υποθερμιδικές δίαιτες

Κοινό χαρακτηριστικό των περισσότερων διαιτών αδυνατίσματος είναι ο (έως και πλήρης) περιορισμός των γλυκών, σε διαφορετικά ωστόσο πλαίσια αιτιολόγησης.

Σωματική άσκηση

Η σωματική άσκηση συνιστάται συχνά για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, υπάρχουν ωστόσο αμφιβολίες για το είδος της σχέσης της με την παχυσαρκία και την αποτελεσματικότητα της στην καταπολέμισή της. Κοινωνιολόγοι εκφράζουν το φόβο ότι η έμφαση που δίνεται στη σωματική άσκηση από τους παγκόσμιους φορείς και τα Μ.Μ.Ε., εμπίπτει σε μια ευρύτερη στρατηγική με την οποία προωθούν τα οικονομικά τους συμφέροντα μεγάλες εταιρίες στον τομέα της παραγωγής και διάθεσης τροφίμων.

Φαρμακευτική αγωγή

Προς υποστήριξη της δίαιτας ή σε περίπτωση αποτυχίας της θεραπείας, φάρμακα κατά της παχυσαρκίας μπορούν να ληφθούν για τη μείωση της όρεξης. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά είναι αμφιλεγόμενα ως προς την αποτελεσματικότητά τους, αλλά και την ασφάλειά τους. Η φαρμακευτική αγωγή της παχυσαρκίας θα πρέπει να αποτελεί το δεύτερο βήμα για την αντιμετώπισή της. Το παχύσαρκο άτομο θα πρέπει να καταφεύγει σε χρήση φαρμάκων μόνο όταν η διαιτολογική αντιμετώπιση έχει αποδεδειγμένα αποτύχει στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η χρήση των φαρμάκων, για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας συνδυάζεται με πληθώρα ανεπιθύμητων ενεργειών.   Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η χρήση φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας δεν απαλλάσσει το παχύσαρκο άτομο από την ανάγκη να υποβληθεί σε δίαιτα και σωματική άσκηση. Απλά βοηθάει περισσότερο στην απώλεια βάρους αλλά και στην αποφυγή υποτροπής.

Αρχές της φαρμακευτικής θεραπείας

Απώλεια βάρους: Τα οφέλη από τη χρήση των φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας εξαρτώνται από την επίδραση που έχουν στο σωματικό λίπος και το σωματικό βάρος. Τα δύο τρίτα των ασθενών μπορούν να επιτύχουν απώλεια της τάξης του 5 - 10% μέσα σε τρεις έως έξι μήνες με την τροποποίηση του τρόπου ζωής και τη φαρμακευτική αγωγή. Απώλεια βάρους μικρότερη από 1 - 2 kgύστερα από έξι εβδομάδες υποδηλώ­νει ανεπαρκή ανταπόκριση, εκτός από τις περιπτώσεις των ασθενών που είχαν ήδη χάσει βάρος με δίαιτα και άσκηση καθώς και εκείνων που πάσχουν από διαβήτη τύπου.

Διατήρηση του βάρους: Οι περισσότεροι ασθενείς που χάνουν βάρος το αποκτούν ξανά. Τα φάρμακα αποτελούν τη λογική θεραπευτική αγωγή όχι μόνο για την πρόκληση απώλειας του βάρους αλλά και για τη μακροχρόνια διατήρηση της απώλειας αυτής. Ένας εύλογος μακροχρόνιος στόχος είναι ο περιορισμός της επανάκτησης βάρους - για παράδειγμα, σε επίπεδα κάτω από το μέσο όρο του ποσοστού επανάκτησης (1-2 kg ετησίως για τα παχύσαρκα άτομα).

Συμπτώματα και παράγοντες κινδύνου: Οι ασθενείς θα πρέπει να εμφανίζουν βελτιώσεις της υγείας τους σε βάθος χρόνου, οι οποίες θα αποτελούν είτε συνέπειες του ελέγχου του βάρους ή της δράσης ιδιαίτερων μηχανισμών των φαρμάκων.

Διάρκεια της θεραπείας: Είναι λογικό να συνεχίζεται η χρήση ενός φαρμάκου όσο αυτό είναι δραστικό· αν το φάρμακο έχει δράση, η διακοπή του θα οδηγήσει σε νέα αύξηση του βάρους. Τα σύγχρονα κριτήρια έγκρισης των φαρμάκων περιορίζουν ακόμη τη διάρκεια της θεραπευτικής αγωγής σε ένα με δύο χρόνια, παρόλο που για ορισμένα φάρμακα οι μελέτες δείχνουν συνεχιζόμενα ευεργετικά αποτελέσματα. Η θεραπεία, όμως, για διάστημα μεγαλύτερο από αυτά τα χρονικά όρια μπορεί ακόμη να θεωρηθεί «πέραν των ορίων της αδείας κυκλοφορίας» και για το λόγο αυτό θα πρέπει να γίνεται η κατάλληλη εκτίμηση και παρακολούθηση των ασθενών.

Ανεπιθύμητες ενέργειες και ασφάλεια: Ο εν γένει κίνδυνος έναντι των ωφελειών των υπαρχόντων φαρμάκων έχει τεκμηριωθεί όσον αφορά τα συμπτώματα, τους παράγοντες κινδύ­νου και την πρόληψη του διαβήτη. Όπως συμβαίνει και με όλες τις άλλες παθήσεις, οι ασθενείς θα πρέπει να εξετάζο­νται περιοδικά, ώστε να εκτιμώνται τα οφέλη και να εντοπίζονται οι ανεπιθύμητες ενέργειες. Υπάρχουν περιορισμένες πληροφορίες που αφορούν στην ασφάλεια και τη δραστικότητα των φαρμάκων για χρήση σε ηλικιωμένα άτομα, παιδιά και εφήβους. Οι έγκυες γυναίκες καθώς και εκείνες που θηλάζουν δεν θα πρέπει να λαμβάνουν φάρμακα κατά της παχυσαρκίας.

Χειρουργικές επεμβάσεις

Σε σοβαρές περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση εκτελείται ή ένα ενδογαστρικό μπαλόνι είναι σε θέση να μειώσει τον όγκο στο στομάχι και / ή το μήκος του εντέρου, οδηγώντας σε πρόωρο κορεσμό και μειωμένη ικανότητα απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών από τις τροφές. Η χειρουργική επέμβαση συνιστάται σε περιπτώσεις όπου έχουν αποτύχει όλες οι άλλες θεραπευτικές προσπάθειες. Η χειρουργική επέμβαση, όταν γίενεται στην κατάλληλη στιγμή και μετά από λεπτομερή μελέτη της περιπτώσεως, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη θεραπεία, με σημαντική απώλεια σωματικού βάρους. 
Έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί ότι η χειρουργική κατά της παχυσαρκίας, δεν ανήκει στην κατηγορία των «κοσμητικών» επεμβάσεων όπως η λιποαναρρόφηση και δεν θα πρέπει να γίνεται μόνο για αισθητικούς λόγους. Στόχος της είναι η βελτίωση της υγείας, η θεραπεία των νοσημάτων που συνδέονται με την παχυσαρκία (υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, διαβήτης, υπνοαπνοϊκό σύνδρομο, αρθρίτιδα) και η ανακούφιση των ψυχικών και κοινωνικών επιπτώσεων της παχυσαρκίας.

Oι χειρουργικές επεμβάσεις κατά της παχυσαρκίας διακρίνονται ανάλογα με τον τρόπο που λειτουργούν σε δύο κύριες κατηγορίες:    1.  Επεμβάσεις που περιορίζουν τη χωρητικότητα του στομάχου.  2.  Επεμβάσεις που δημιουργούν δυσαπορρόφηση.

Ενδείξεις της χειρουργικής κατά της παχυσαρκίας

Η απόφαση για χειρουργική θεραπεία λαμβάνεται όταν η παχυσαρκία είναι σοβαρή (ΔΣΒ > 40), επίμονη (περισσότερο από 5 χρόνια) και εφ’ όσον οι συντηρητικές παρεμβάσεις (δίαιτες, φάρμακα κλπ) δεν αποδίδουν. Μερικές φορές η χειρουργική ενδείκνυται και σε λιγότερο σοβαρές μορφές παχυσαρκίας (ΔΣΒ > 35) με την προϋπόθεση ότι συνυπάρχουν παθήσεις που εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία και αναμένεται ότι η απώλεια βάρους θα επιφέρει σημαντική ωφέλεια. Τέτοιες παθήσεις είναι ο διαβήτης, η υπέρταση, η στεφανιαία νόσος, υπερλιπιδαιμίες, υπνοαπνοϊκό σύνδρομο κ.ά. Στις περιπτώσεις αυτές η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται μόνο όταν τα αναμενόμενα οφέλη υπερτερούν των κινδύνων μιάς χειρουργικής επέμβασης.

Αντενδείξεις της χειρουργικής κατά της παχυσαρκίας

Απόλυτες αντενδείξεις για χειρουργική αποτελούν οι παθολογικές μορφές παχυσαρκίας (υποθυρεοειδισμός, σύνδρομο Cushing, σύνδρομο Prader-Willi κλπ), η σοβαρή ψυχασθένεια, η εξάρτηση από αλκοόλ και τοξικές ουσίες και η συνύπαρξη σοβαρών παθήσεων που δημιουργούν σημαντικό χειρουργικό κίνδυνο ή αυξάνουν την πιθανότητα μετεγχειρητικών επιπλοκών. Στις σχετικές αντενδείξεις της χειρουργικής θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε την ηλικία (κάτω των 18 και άνω των 65), την κακή φυσική κατάσταση και το χαμηλό επίπεδο επικοινωνίας και συνεργασίας με τον ιατρό

Παραπομπές

 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• World Health Organization
• http://el.wikipedia.org/wiki/